Με βάση τα στοιχεία της τελευταίας ετήσιας έκθεσης που επιμελείται η Petrofin Research, από το 2016 έως και το 2023, παρατηρείται αύξηση κατά 81,2% της αξίας των ναυτιλιακών δανείων, που βρίσκονται υπό τον έλεγχο των ελληνικών τραπεζών. Συγκεκριμένα, από τα 8,72 δισ. δολάρια που ήταν το ύψος της έκθεσης του ελληνικού τραπεζικού συστήματος στην εγχώρια ναυτιλία το 2016, το σχετικό μέγεθος είχε εκτοξευτεί σε 15,8 δισ. δολαρίων στο τέλος του 2023. Έτσι, πλέον το 31% των δανείων προς τις ελληνικές εταιρείες ελέγχεται από το εγχώριο τραπεζικό σύστημα.
Μόνο κατά τη διάρκεια του τελευταίου 12μήνου καταγράφηκε αύξηση κατά 12,25%, καθώς στο τέλος του 2022 το υπόλοιπο δανείων ήταν 14,07 δισ. δολάρια. Με βάση τα στοιχεία της Petrofin Research, οι τέσσερις συστημικές τράπεζες είναι κι εκείνες με τη μεγαλύτερη έκθεση στην ελληνική ναυτιλία. Στην κορυφή βρίσκεται η Eurobank, που ελέγχει χαρτοφυλάκιο ναυτιλιακών δανείων συνολικού ύψους 4 δισ. δολαρίων. Ακολουθεί στη δεύτερη θέση η Τράπεζα Πειραιώς με δάνεια ύψους 3,7 δισ. δολαρίων, ενώ στην τρίτη θέση βρίσκεται η Alpha Bank με αξία δανείων 3,69 δισ. δολαρίων. Στην τέταρτη θέση είναι η Εθνική Τράπεζα, με συνολικό ποσό δανείων 3,32 δισ. δολαρίων.
Αξίζει να τονιστεί ότι η Eurobank κατατάσσεται και στη δεύτερη θέση συνολικά, ως προς τον δανεισμό προς την εγχώρια ποντοπόρο ναυτιλία, πίσω μόνο από την ελβετική UBS. Αντίστοιχα και οι υπόλοιπες ελληνικές τράπεζες κατατάσσονται στην τρίτη, τέταρτη και πέμπτη θέση της συνολικής κατάταξης των τραπεζών (ελληνικών και ξένων) που χρηματοδοτούν την ελληνική ναυτιλία. Πρόκειται για μια δομική διαφοροποίηση του μείγματος της προέλευσης της χρηματοδότησης της ναυτιλίας, καθώς στο παρελθόν και πριν από την παγκόσμια οικονομική κρίση η εικόνα ήταν αντίστροφη, δηλαδή οι ξένες τράπεζες κυριαρχούσαν και μάλιστα με μεγάλη απόσταση.
Σύμφωνα με την ανάλυση της Petrofin, η αλλαγή αυτή έχει πολλές εξηγήσεις. Κατ’ αρχάς, τα τελευταία χρόνια το ελληνικό τραπεζικό σύστημα, αλλά και η ελληνική οικονομία συνολικά, είδαν την πιστοληπτική τους ικανότητα να βελτιώνεται, με αποτέλεσμα να ενισχυθεί και η χρηματοδοτική τους δυνατότητα. Παράλληλα, η ναυτιλία ως κλάδος ανέκαθεν αποτελούσε ένα σημαντικό τμήμα της χρηματοδότησής τους, που μάλιστα στήριξε τους ισολογισμούς τους κατά τη διάρκεια της κρίσης, λόγω της υψηλής ποιότητας των πελατών. Ένας ακόμα λόγος για την εξέλιξη αυτήν είναι και η σταδιακή έξοδος αρκετών ξένων τραπεζών από τη ναυτιλία συνολικά (όχι μόνο την ελληνική), καθώς κρίθηκε υψηλού ρίσκου, σε σχέση με τον κίνδυνο που ήταν διατεθειμένες να αναλάβουν μετά την οικονομική κρίση.
Σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των ναυτιλιακών δανείων των ελληνικών τραπεζών έχει διαδραματίσει φυσικά και η ίδια η ελληνική ναυτιλία, η οποία συνεχίζει τη διαδικασία ανανέωσης και αναβάθμισης του ελληνόκτητου στόλου. Ασφαλώς, ιδιαίτερη σημασία έχουν και οι διαπροσωπικές σχέσεις ανάμεσα στους πλοιοκτήτες και τα στελέχη των ελληνικών τραπεζών. Το στοιχείο αυτό αποτελεί ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που έχουν οι τράπεζες έναντι εκείνων του εξωτερικού. Από την άλλη πλευρά, βέβαια, παρ’ ότι οι τράπεζες έχουν μειώσει τα περιθώριά τους, προκειμένου να είναι ανταγωνιστικές, εξακολουθούν να υπάρχουν εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης, όπως για παράδειγμα το Sale and Leaseback (πώληση κι επαναμίσθωση), που επιτρέπει στους πλοιοκτήτες που το αξιοποιούν σημαντικά υψηλότερες αποδόσεις, με μικρότερη κεφαλαιακή δαπάνη.
Σε κάθε περίπτωση, η Petrofin εκτιμά ότι η ανοδική πορεία που διαγράφουν τα χαρτοφυλάκια ναυτιλιακών δανείων των ελληνικών τραπεζών θα έχει και συνέχεια τα επόμενα χρόνια.
Με δεδομένο ότι ο κλάδος εισέρχεται σε μια περίοδο που θα απαιτηθούν πολύ μεγάλες επενδύσεις για την αναβάθμιση και την απανθρακοποίηση του παγκόσμιου στόλου, οι ανάγκες σε χρηματοδότηση προβλέπεται ότι θα πολλαπλασιαστούν. Ασφαλώς, ένα μέρος των κεφαλαίων θα προέλθει από άλλες πηγές (π.χ. από την επιβολή ενός τέλους στην παγκόσμια ναυτιλία), ωστόσο και ο ρόλος των τραπεζών θα είναι ιδιαίτερα σημαντικός. Αυτή τη στιγμή, βέβαια, τα ερωτήματα είναι περισσότερα από τις διαθέσιμες απαντήσεις, με αποτέλεσμα και οι πλοιοκτήτες να τηρούν στάση αναμονής, προτού δεσμεύσουν σημαντικό όγκο κεφαλαίων, για την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών καυσίμων, χωρίς να είναι βέβαιοι για την αποτελεσματικότητα, αλλά κυρίως την ευρεία διαθεσιμότητά τους σε χαμηλό κόστος.
Το σίγουρο είναι ότι το σύνολο του χρηματοπιστωτικού κλάδου επιθυμεί να επεκταθεί στη χρηματοδότηση της «πράσινης» ναυτιλίας. Ήδη 35 τραπεζικοί όμιλοι έχουν ενταχθεί στην πρωτοβουλία Poseidon Principles, που επιχειρεί να ενθαρρύνει τη στροφή της ναυτιλιακής χρηματοδότησης προς περισσότερο «πράσινες» πρακτικές, ευθυγραμμισμένες με τη διαδικασία μείωσης των εκπομπών ρύπων της παγκόσμιας ναυτιλίας, με βάση τους στόχους του Παγκόσμιου Οργανισμού Ναυτιλίας (ΙΜΟ).
*του Παναγιώτη Γραμμένου από powergame.gr